PROF. DR. BEKSAÇ EDİRNE’Yİ SAVUNAN TARİHİ TABYALAR YOK OLMA TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA

EDİRNE’de Balkan Savaşları sırasında kentin savunulmasının en değerli ögesi olan tabyaların bir kısmı yok olma tehlikesi altında. Kentin etrafında bulunan 35 tabyadan 2’sinin restore edilerek korunmasına karşın geriye kalan tabyalar atıl durumda kaldı. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Prof. Dr. Engin Beksaç, Buralar da müze olarak kullanılabilir. Bunların da bir an evvel toparlanması lazım. Bu tabyalar bir bütün, tek bir tabya değil. Bütün olarak korunması gereken bir askeri ve kültürel bir miras. Bunlar yok olup gidecek. Tarihi mirasımızın değerli bir dokümanını kaybedeceğiz dedi.

Osmanlı periyodunda Balkan Savaşları öncesi Edirne‘nin savunulması emeliyle kentin etrafında oluşturulan 35 tabyadan karargah olarak kullanılan Hıdırlık Tabya ve Şükrü Paşa anıtının bulunduğu Kıyık Tabya restore edilerek müzeye dönüştürüldü. Bu 2 tabyayı her yıl binlerce kişi ziyaret ederken, Arnavutköy Tabyası ile yakındaki bir tabya ise bakımsızlık nedeniyle yok oldu. Öteki 31 tabya ise definecilerin yanı sıra olumsuz koşullar nedeniyle tahribata uğradı.

Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Kısmı Lideri Prof. Dr. Engin Beksaç, çağının en kıymetli müdafaa sınırlarından biri olan Edirne tabyalarının korunması gerektiğini söyledi. Kentin kuzeydoğu sınırında bulunan tabyaların, Edirne etrafında bulunanların bir örneği olduğunu belirten Prof. Dr. Beksaç, Bildiğimiz kadarıyla Edirne etrafında 35 tane tabya var. Bu tabyalardan 2 tanesi restore edildi, tanıtıldı. 2 tanesi yok olup gitti, şu anda izi bile yok. 2 tane korunmuş olan Hıdırlık ve Şükrüpaşa tabyası olarak bilinen Buçuktepe Tabyası dışındakiler maalesef yazgısına terk edilmiş durumda. Evvelce kırsal bir yapının ortasında kalan bu tabyalar, günümüzde artık büsbütün kentleşmenin tehdidi ile karşı karşıya olup, yeni binalar tabyaları tehdit eder duruma geldi dedi.

‘DÖNEMİN EN KIYMETLİ ASKERİ SAVUNMA HATLARI’

Tabyaların büyük bir kısmının defineciler ve öteki olumsuz kuralların tehdidi altında olduğunu belirten Prof. Dr. Beksaç, Birçoklarında ağır tahribat izleri mevcut. Bunların bir an evvel korunmaya alınması lazım. Zira nitekim Edirne tarihinin, her ne kadar çok beğenilen olmasa da acı da olsa, makul bir safhasını temsil ediyor dedi.

Prof. Dr. Beksaç, tabyaların devrinin en kıymetli askeri sistemlerinden biri olarak yapıldığını tabir ederek, Tabyaların yapılış süreci Balkan Savaşlarının çabucak öncesindeki kademeyi temsil ediyor. Balkanların kaybedilmesi ile birlikte 20’nci yüzyıl başından itibaren Edirne’nin korunması kıymetli bir nitelik kazanıyor. Bunun üzerine tabya faaliyetine geçildi. Devrin en kıymetli askeri savunma çizgilerinden bir teşkil edildi ve buraya çok âlâ ölçüde toplar ve başka savunma gereci kondu. Çağının en değerli müdafaa sınırlarından birisi olarak Edirne tabyaları ortaya çıktı dedi.

‘EDİRNE’NİN MÜDAFAASINDA BÜYÜK ROL OYNADI’

Edirne’nin müdafaasında tabyaların çok büyük bir rol oynadığını kaydeden Prof. Dr. Beksaç, Bu tabyaların, saldırmakta olan Bulgar kümelerine karşı kıymetli bir mani teşkil ettiği bir gerçektir. Lakin her ne kadar bu olsa da ikmal yollarındaki yetersizlikler, başka kurallar nedeniyle tabyalar maalesef istenileni gösterememiştir. Tabyalar çok uygun örgütlenmiş biçimdeydi. Edirne’nin bütün etrafını kuşatmaktaydı. Bilhassa batı, kuzeybatı, doğu, kuzeydoğu tabyaları daha yüklü olarak tahkim edilmişti. Şu anda Yunanistan sonları içinde kalan birkaç tabyamız var. Hatta tabyaların ortasında bir dekovil sınırı olduğunu da biliyoruz. Bu dekovil yoluyla tabyalar ortasında ikmal yapılmakta, mühimmat ve zahire temini sağlanmaktaydı. Bunun dışında çok âlâ örgütlenmiş olan bir cephaneliği vardı. Tam da tabyalar çizgisinin ortasına gizlenmiş bir cephanelikti. Çağının en kıymetli askeri mimari örneklerinden biri olarak bu tabyalar değerli bir kıymetli doküman niteliğine haizdir dedi.

‘DEFİNECİLİK YAPILMASINI GEREKTİRECEK HİÇBİR ŞEY YOK’

Prof. Dr. Beksaç, tabyalarda define arayanlara da reaksiyon göstererek, Defineci faaliyeti yapılmasını gerektirecek hiçbir şey yoktur. Zira burada definecilerin aradığı hiçbir şeyi bulmak mümkün değil. Yıkılması tarihe karşı ihanet, cetlerimize karşı ihanetten diğer bir şey değildir. Zira burada hiçbir şey bulunmaz. Burası bir askeri savunma tesisidir dedi. Tabyaların sit alanı özelliğine dikkat çeken Prof. Dr. Beksaç, Buraları sit alanı olarak teşhis edildi. Ancak buraların temelinde daha farklı biçimde korunması gerekliydi. Maalesef o hususta biraz geç kalındı. Bunlar 1970’li yıllara kadar kullanılıyor. Bu süreçten sonra artık askeri sistemin, yapılaşmanın ve stratejinin değişmesi ile birlikte bu tabyalar büsbütün yazgısına terk ediliyor. Askerin çıkmasından sonra büsbütün tabyaların hepsi atıl duruma düşüyor diye konuştu.

‘MÜZE OLARAK KULLANILABİLİR’

Atıl durumda olan tabyaların da kıymetlendirilmesi gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Beksaç, Birebir biçimde buraları da müze olarak kullanılabilir. Bunların da bir an evvel toparlanması lazım. Bu tabyalar bir bütün, tek bir tabya değil. Bütün olarak korunması gereken bir askeri ve kültürel bir miras. Turizm olmasa bile buraların korunması, tertiplenmesi ve muhakkak bir ölçüde dikkat altına alınması gerekiyor. Bunlar yok olup gidecek. Tarihi mirasımızın kıymetli bir dokümanını kaybedeceğiz sözlerini kullandı. (DHA)